Hoàng Thị Thủy

Tôi có một người bạn – một phụ nữ mạnh mẽ, thông minh và từng được xem là hình mẫu thành công trong mắt nhiều người. Cô học xuất sắc từ bé, đạt được những thành tích đáng nể và hoàn tất chương trình tiến sĩ với một hồ sơ khiến ai cũng phải ngưỡng mộ.

Thế nhưng, trong một buổi trò chuyện rất thẳng thắn, cô đã chia sẻ với tôi điều mà không nhiều người biết:

“Tôi đã đi qua gần hết tuổi trẻ mà chưa từng thật sự biết mình muốn gì. Tôi học giỏi, nhưng không biết điều gì khiến mình đam mê. Tôi có bằng tiến sĩ, nhưng không chắc mình yêu thích lĩnh vực này. Tôi tiếp tục học nữa... không phải vì đam mê tri thức, mà vì chưa tìm ra con đường thật sự thuộc về mình.”

Cô thừa nhận rằng mọi cột mốc quan trọng trong đời – từ ngành học, hướng nghiệp, đến công việc – đều do gia đình sắp đặt từ bé. Cô chỉ đi theo như một guồng quay được lập trình sẵn. Và dù có trong tay một “thành công” mà người ngoài ca ngợi, nhưng sâu trong lòng, cô chưa từng cảm thấy đó là điều mình thật sự khao khát.

Câu chuyện ấy khiến tôi trăn trở rất nhiều. Bởi rõ ràng, thành công trọn vẹn không chỉ là đạt đến một đích đến đáng ngưỡng mộ, mà là cảm giác bình an khi biết mình đang đi đúng hướng – một con đường do chính mình lựa chọn với tất cả sự tự do, hiểu biết và yêu thương.

Vậy, khi nào là thời điểm tốt nhất để định hướng tương lai cho con?

Liệu có phải đợi đến năm 14 tuổi, 18 tuổi? Hay phải bắt đầu sớm hơn?

Câu trả lời, theo tôi, không nằm ở một con số cụ thể nào cả. Bởi định hướng tương lai không phải là một “thời điểm”, mà là một “hành trình”. Một hành trình dài hơi, được tạo dựng từ những trải nghiệm, những thất bại, những thành công và trên hết – là sự đồng hành kiên nhẫn, thấu hiểu của cha mẹ.

Đây là giai đoạn đặt nền móng cho cảm giác an toàn và lòng tin của trẻ đối với thế giới. Trẻ cần được yêu thương, chăm sóc và cảm nhận rõ sự hiện diện trọn vẹn của cha mẹ. Khi trẻ cảm thấy an toàn, chúng sẽ sẵn sàng khám phá, giao tiếp, sáng tạo và học cách điều chỉnh cảm xúc.

Hãy ôm con nhiều hơn, nói lời yêu thương nhiều hơn, và tạo ra một môi trường nơi con được là chính mình – không bị phán xét.

Ở tuổi này, trẻ bắt đầu hiểu khái niệm đúng – sai, công bằng và hệ quả. Đây là lúc cha mẹ cần khuyến khích con tư duy độc lập, đặt câu hỏi, và thử đưa ra lựa chọn riêng.

Đừng ép con phải “đúng” ngay từ đầu. Hãy để con học thông qua trải nghiệm, từ sai lầm nhỏ đến những điều con rút ra được cho riêng mình.

Tuổi tiền dậy thì và dậy thì là giai đoạn đầy biến động cả về thể chất lẫn tinh thần. Trẻ bắt đầu tự hỏi: "Tôi là ai? Tôi khác biệt như thế nào?" Đây là thời điểm cha mẹ nên trở thành một người bạn đồng hành – lắng nghe thay vì áp đặt, quan sát thay vì kiểm soát.

Hãy khuyến khích con thử sức với những sở thích mới, khám phá những điều khiến con rung động và cho con quyền được thử – và sai.

Đây là giai đoạn trẻ cần đưa ra những quyết định có ảnh hưởng lớn đến tương lai: học gì, làm nghề gì, sống cuộc đời thế nào. Áp lực xã hội, thi cử, kỳ vọng từ gia đình có thể khiến trẻ rơi vào hoang mang nếu thiếu sự dẫn dắt khéo léo.

Vai trò của cha mẹ lúc này là tư vấn, cung cấp thông tin và hỗ trợ tâm lý – chứ không phải vẽ sẵn con đường rồi buộc con phải đi theo.

Khi con chính thức bước vào tuổi trưởng thành, con sẽ bắt đầu tự đối diện với cuộc sống – cả cơ hội lẫn thử thách. Đây là giai đoạn con dễ hoang mang, dễ sai, dễ vấp ngã – nhưng cũng là giai đoạn quý giá nhất để con học cách làm chủ cuộc đời mình.

Lúc này, cha mẹ nên ở bên như một người bạn đáng tin – không can thiệp quá sâu, nhưng sẵn sàng chia sẻ, giúp con kết nối lại với giá trị cốt lõi và tìm lại chính mình mỗi khi chệch hướng.

Vậy, khi nào là thời điểm tốt nhất để định hướng tương lai cho con?

Câu trả lời là: Bất kỳ khi nào bạn thực sự hiện diện.

Không có một công thức cố định, nhưng có một nguyên lý bất biến: "Con đường không hiện rõ từ điểm bắt đầu. Ta phải đi, phải lắng nghe, phải đối diện thì mới hiểu điều gì thật sự phù hợp với mình."

Đó cũng chính là lý do vì sao việc định hướng tương lai cho con không thể chỉ dừng lại ở việc chọn một nghề, một trường hay một lộ trình cụ thể.

Bởi mỗi đứa trẻ là một thế giới riêng biệt – có cá tính, cảm xúc, mơ ước và cả những chênh vênh rất riêng. Không ai có thể vạch sẵn một lối đi hoàn hảo ngay từ đầu, và cũng không có con đường nào "đúng" tuyệt đối nếu thiếu sự đồng hành đủ kiên nhẫn và tin tưởng.

Điều con cần nhất không phải là “chỉ đường”, mà là được trao quyền để khám phá, được lắng nghe khi chênh vênh, và được yêu thương ngay cả khi con chưa có câu trả lời rõ ràng cho chính mình.

Hướng nghiệp cho con, vì thế, không phải là một việc làm vào một thời điểm.

Đó là một hành trình sống cùng con, để mỗi trải nghiệm, mỗi thử thách, mỗi lựa chọn – dù đúng hay sai – đều trở thành cơ hội để con hiểu mình hơn và dần hình thành bản đồ cuộc đời do chính con vẽ nên.