Hoàng Thị Thủy

Nhiều bậc cha mẹ thường đối mặt với những thử thách trong việc giao tiếp với con cái. Một người mẹ từng tâm sự: “Nói nhỏ nhẹ thì con không nghe. Mà khi mẹ lớn tiếng thì con lại nổi loạn, thậm chí cãi lại hoặc tránh né. Cuối cùng, mẹ mệt mỏi vì chính cái vòng luẩn quẩn mình tạo ra…”

Đây không phải là câu chuyện của riêng một người mẹ, mà là nỗi lòng chung của rất nhiều phụ huynh đang loay hoay giữa việc yêu thương con và mong con nên người, giữa lý trí muốn sửa sai và cảm xúc dễ bùng nổ mỗi khi con “sai tiếp”.

MẸ ĐANG MUỐN SỬA LỖI HAY ĐỒNG HÀNH?

Một trong những ngộ nhận sâu sắc nhất là: làm mẹ là phải sửa lỗi cho con. Mẹ sợ con “hư”, nên gồng mình trở thành người chỉ trích – uốn nắn – điều chỉnh… liên tục. Mỗi lần con làm sai, là mỗi lần mẹ lại cắt nghĩa: “Nếu không sửa, con sẽ hư. Mà hư rồi thì hết dạy.”

Thật ra, không ai dạy một mầm non phát triển bằng cách giật mạnh cành lá. Cũng như không ai tạo nên sự vững vàng bằng cách liên tục vạch lá tìm sâu.

Khi người lớn cứ tập trung vào sửa lỗi, điều vô tình xảy ra là:

• Trẻ bị nhìn nhận bằng con mắt nghi ngờ.

• Không khí trong nhà trở nên căng thẳng thường trực.

• Con dần né tránh, nói dối, phản kháng – không vì hư, mà vì… sợ.

Bình tĩnh không phải là nhẫn nhịn, cam chịu. Bình tĩnh là một lựa chọn ý thức để giữ năng lượng kết nối.

Trong hành trình đồng hành cùng con – nhất là khi con bước vào tuổi dậy thì – sự bình tĩnh chính là “cầu nối” giữa sự trưởng thành cảm xúc của ba mẹ và khả năng học hỏi của con.

Con sẽ không nghe lời nếu:

• Cảm thấy bị chỉ trích.

• Thấy ba mẹ chỉ nhìn lỗi mà không nhìn thấy nỗ lực.

• Cảm thấy tình yêu của ba mẹ đến từ điều kiện: Con ngoan thì mẹ thương – Con sai thì mẹ la.

BÌNH TĨNH: KẾT NỐI TRƯỚC, CHỈ DẪN SAU

Vậy làm thế nào để thoát khỏi vòng luẩn quẩn của sự bùng nổ cảm xúc và những phản ứng tiêu cực? Chìa khóa nằm ở việc thay đổi trọng tâm từ việc "sửa lỗi" sang "kết nối". Khi chúng ta đặt kết nối lên hàng đầu, mọi cuộc trò chuyện, mọi sự chỉ dẫn sẽ trở nên hiệu quả hơn rất nhiều.

1. Hiểu Rõ Nguồn Gốc Của Sự Khó Chịu

Trước khi phản ứng, hãy dành một khoảnh khắc để tự hỏi: "Điều gì đang khiến mình khó chịu lúc này?" Có phải là hành vi của con, hay là sự mệt mỏi, căng thẳng từ một vấn đề khác trong ngày? Đôi khi, phản ứng của chúng ta không hoàn toàn xuất phát từ hành động của con, mà là sự tích tụ của những cảm xúc chưa được giải tỏa. Khi nhận diện được cảm xúc của chính mình, chúng ta sẽ dễ dàng hơn trong việc kiểm soát chúng.

2. Lắng Nghe Với Sự Hiện Diện Hoàn Toàn

Con trẻ, đặc biệt là khi bước vào tuổi dậy thì, cần được lắng nghe. Không phải lắng nghe để tìm cách phản bác hay sửa sai, mà là lắng nghe để hiểu. Hãy tạm gác lại mọi phán xét, tập trung hoàn toàn vào câu chuyện của con, vào cảm xúc đằng sau lời nói của con. Đôi khi, chỉ cần được lắng nghe một cách chân thành, con đã cảm thấy được thấu hiểu và tin tưởng hơn, từ đó sẵn lòng hợp tác.

3. Sử Dụng Ngôn Ngữ Của Sự Đồng Cảm

Thay vì những câu nói mang tính chất đổ lỗi như "Con luôn làm thế!", "Tại sao con lại như vậy?", hãy thử sử dụng ngôn ngữ của sự đồng cảm: "Mẹ hiểu con đang cảm thấy khó chịu/buồn/tức giận...", "Có vẻ như con đang gặp khó khăn với điều này..." Khi cha mẹ thể hiện sự thấu hiểu, con sẽ cảm thấy được chấp nhận và ít có xu hướng phòng thủ hơn.

4. Tìm Kiếm Giải Pháp Cùng Con, Thay Vì Áp Đặt

Sau khi kết nối và lắng nghe, hãy cùng con tìm kiếm giải pháp. Thay vì nói: "Con phải làm thế này!", hãy hỏi: "Theo con, chúng ta có thể làm gì để giải quyết vấn đề này tốt hơn?", "Con nghĩ cách nào sẽ giúp con tránh lặp lại điều này trong tương lai?" Khi con được tham gia vào quá trình giải quyết vấn đề, con sẽ cảm thấy có trách nhiệm hơn và cam kết thực hiện.

5. Nhớ Rằng Tình Yêu Là Vô Điều Kiện

Cuối cùng, hãy luôn nhắc nhở bản thân và thể hiện cho con thấy rằng tình yêu của cha mẹ là vô điều kiện. Con có thể mắc lỗi, con có thể vấp ngã, nhưng tình yêu thương của cha mẹ vẫn luôn ở đó. Khi con cảm thấy được yêu thương và an toàn, con sẽ có đủ dũng khí để đối mặt với những sai lầm và học hỏi từ chúng.

Thực hành bình tĩnh không phải là một đích đến, mà là một hành trình. Sẽ có những lúc chúng ta mất bình tĩnh, nhưng điều quan trọng là nhận ra, tha thứ cho bản thân và tiếp tục nỗ lực. Bởi lẽ, việc rèn luyện sự bình tĩnh trong giao tiếp với con không chỉ giúp con trưởng thành mà còn giúp chính chúng ta trở thành những phiên bản tốt hơn của chính mình, và xây dựng một gia đình vững mạnh từ gốc rễ của sự kết nối và tình yêu thương.

- Thạc sĩ tâm lý Hoàng Thị Thuỷ -